Jaką funkcję w organizmie pełni witamina A – jest jedną z najwcześniej zdefiniowanych substancji w tej grupie. O skutkach jej niedoboru w ludzkim organizmie pisano już w dziełach starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu. Jedne z nich opisywano jako “kurzą ślepotę” czy też “ślepotę zmierzchową”, terminy, które używa się do dzisiaj. Wówczas chorobę tę leczono, zalecając choremu spożywanie gotowanej lub surowej wątróbki.

Jednak dopiero na przełomie wieku XIX i XX udało ustalić się rzeczywisty związek przyczynowo skutkowy pomiędzy nieprawidłowym odżywianiem a objawami kurzej ślepoty. Witamina A została odkryta dokładnie w 1913 r. w USA, chociaż jej dzisiejszą nazwę nadano dopiero w latach 20. XX w.

Jakie funkcje w organizmie pełni witamina A?

Popularna nazwa Witamina A dotyczy tak naprawdę kilku substancji, przede wszystkim retinolu, ale też jego pochodnych, beta-karotenu i również jego pochodnych. Dla konsumenta jedną z najważniejszych cech witaminy A jest jej rozpuszczalność w tłuszczach, zresztą podobnie jak: witamina D, E i K. Wszystkie one odkładają się w tkance tłuszczowej i wątrobie. Dzięki takiej zdolności, bardzo trudno nabawić się niedoboru witaminy A, ale stosunkowo łatwo można osiągnąć nadmiar tej witaminy w organizmie, który jest równie szkodliwy, szczególnie dla kobiet w ciąży. 

Witamina A w postaci retinolu występuje w produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego, natomiast w produktach pochodzenia roślinnego, znana jest jako prowitamina A, czyli beta-karoten. W ludzkim organizmie pełni ona szereg istotnych funkcji, m.in. 

• 

  bierze udział w syntezie białek i przemianach lipidów 

• poprawia zdolności i zakres regeneracji komórek, w tym komórek skóry
• bierze udział w prawidłowym przebiegu procesów wzrostowych, dlatego jej obecność jest tak ważna u dzieci 
• posiada właściwości antynowotworowe
• poprawia zdolności i zakres widzenia
• bierze udział w procesach odnowy naskórka
• działa przeciwzmarszczkowo
• stymuluje wytwarzania kolagenu oraz elastyny w skórze
• zmniejsza wrażliwość skóry na słoneczne promienie UV.

Przyczyny i skutki niedoboru witaminy A

Niedobór witaminy A w organizmie jest dla niego niebezpieczny, dlatego zawsze warto dokładnie zdiagnozować właściwą przyczynę i podjąć suplementację bądź leczenie. Najczęstszymi przyczynami niedoboru są:

• zaburzenia wchłaniania witaminy A, to przyczyna wtórna, należy dotrzeć zawsze do sedna problemu
• nadmiernie uboga dieta pozbawiona tłuszczów i białka 
• spożywanie alkoholu
• palenie papierosów 
• nieprawidłowo zbilansowana dieta, dotyczy to szczególnie dzieci oraz osób w podeszłym wieku.

Długotrwały niedobór witaminy A powoduje wyraźne zmiany w organizmie. Część z nich jest odwracalna, jednak są też takie zmiany, które nie będą miały szansy na zniwelowanie, nawet po uruchomieniu właściwych procesów. Najczęstsze zmiany zachodzące w organizmie na skutek braków witaminy A, to:

• przesuszona, nadmiernie marszcząca się skóra
• bardzo sucha i szorstka skóra na łokciach oraz kolanach, a także na ramionach i udach, to rodzaj suchości, który nie ustępuje również po posmarowaniu kremem czy balsamem
• niedowidzenie (kurza ślepota) o zmierzchu oraz w nocy
• opóźniona akomodacja oka, występująca w ciemnościach, jeżeli proces ten przekracza 10 sekund, może to być jeden z objawów niedoboru witaminy A
• suchość gałki ocznej, uczucie bólu oczu, szczególnie rano, niedobór witaminy A może prowadzić do wysychania rogówki oraz spojówki oka, aż do zmętnienia i rozmiękczania rogówki i w końcu do ślepoty
• obniżona odporność układu immunologicznego 
• zahamowanie wzrostu u dziecka
• zmiany w układzie nerwowym
• w skrajnych przypadkach zaburzenia płodności
• zaburzenia miesiączkowania.

Skutki nadmiaru witaminy A w organizmie

Zarówno niedobór witaminy A jest szkodliwy dla zdrowia jak i jej nadmiar. Hiperwitaminoza A charakteryzuje się osłabieniem mięśni, uczuciem ciężkości, ospałości, ale też odwapnieniem kości, brakiem apetytu, zmianami dermatologicznymi skóry. U osoby spożywającej nadmierną ilość tej substancji mogą wystąpić krwotoki, zaburzenia pracy serca oraz układu nerwowego. Nadmierna suplementacja może prowadzić nawet do powstawania nowotworów. Aby osiągnąć tak negatywny efekt, dzienna porcja spożywanej witaminy A musiałaby przekraczać normę, czyli ok. 30 mg/dobę i to przez dłuższy czas. Natomiast już niewielki nadmiar witaminy A jest szkodliwy dla płodu. 

Negatywne skutki suplementacji witaminą A można stosunkowo łatwo zdiagnozować na podstawie kilku objawów: 

• występowania nadmiernej drażliwości
• pojawienia się zaburzeń żołądkowo-jelitowych
• po zmianach zabarwienia skóry
• w organizmie następuje powiększenie wątroby oraz śledziony
• pojawia się świąd skóry
• występują migreny
• łamią się paznokcie 
• występuje światłowstręt
• wypadają włosy

Witamina A dostarczana organizmowi z zewnątrz, pod postacią syntetycznej substancji, powinna zawsze zostać przepisana przez lekarza i to na podstawie szczegółowych badań krwi. Najlepiej jednak, gdy jest ona pozyskiwana ze zbilansowanej diety, przemyślanego codziennego jadłospisu, zawierającego produkty, w których składzie jest ta substancja w postaci naturalnej.